Ô nhiễm môi trường là gì? Nguyên nhân, tác hại và biện pháp xử lý

Ô nhiễm môi trường là một vấn đề nhức nhối trên toàn thế giới đặc biệt tại các nước đang phát triển như Việt Nam. Bụi mịn trong không khí, băng tan, nước biển dâng  hay sự nóng lên của Trái Đất chính là biểu hiện rõ rệt cho tình trạng này.

Vậy, ô nhiễm môi trường là gì? Thực trạng ô nhiễm môi trường tại Việt Nam như thế nào? Nguyên nhân và hậu quả của ô nhiễm môi trường là gì? Hãy cùng tìm hiểu qua nội dung bài viết dưới đây nhé!

Hình ảnh rác thải trong nước khiến môi trường bị ô nhiễm 

Ô nhiễm môi trường là gì?

Điều 1 luật bảo vệ môi trường Việt Nam có quy ước: "Môi trường là tất cả các yếu tố tự nhiên và vật chất nhân tạo bao quanh con người. Chúng có ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống và sự tồn tại, phát triển của con người cũng như thiên nhiên".

Ô nhiễm môi trường là một thuật ngữ được sử dụng để chỉ hiện tượng môi trường tự nhiên của Trái Đất nói chung hoặc một khu vực nào đó nói riêng bị thay đổi theo chiều hướng xấu và có thể gây hại đến sức khỏe của các sinh vật trú ngụ trên đó, trong đó có cả con người.

Các dạng ô nhiễm chính hiện nay là: ô nhiễm môi trường đất, ô nhiễm môi trường nước, ô nhiễm không khí và các loại ô nhiễm khác.

Ô nhiễm môi trường là hiện tượng môi trường bị bẩn và làm thay đổi...

Các loại ô nhiễm môi trường chính

1. Ô nhiễm môi trường đất

Ô nhiễm môi trường đất là hậu quả mà con người gây ra khi chính chúng ta làm thay đôi các nhân tố, sinh thái của đất vượt mức an toàn. Ô nhiễm đất xảy ra là do sự có mặt của các chất: hydrocarbon, kim loại nặng, MTBE , thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu và hydrocarbon clo hóa.

Ngoài ra, ô nhiễm đất xảy ra còn bởi các hoạt động công nghiệp, các hóa chất nông nghiệp, do vứt rác không đúng nơi quy định, nạn phá rừng, mưa axit,... Đặc biệt là quá trình khai thác mỏ, chôn lấp rác thải, xả rác điện tử ra môi trường.

Có thể bạn chưa biết: Hàm lượng chì trong một quả Pin nhỏ có thể khiến 500L nước và 1m3 đất ô nhiễm trong 50 năm

Những vấn đề về ô nhiễm môi trường đất còn rất rất nhiều. Nếu bạn quan tâm có thể xem thêm bài viết về ô nhiễm môi trường đất để tìm hiểu chi tiết nhé

Ô nhiễm môi trường đất là một trong các loại ô nhiễm môi trường hiện nay

2. Ô nhiễm không khí

Ô nhiễm môi trường không khí là sự có mặt của các chất lạ hoặc một sự biến đổi quan trọng trong thành phần không khí khiến cho không khí bị nhiễm bẩn, ô nhiễm, có mùi khó chịu, giảm thị lực khi nhìn xa.

Nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí chủ yếu là: carbon monoxide, sulfur dioxide, chlorofluorocarbons (CFC) và nitơ oxit trong hoạt động sản xuất công nghiệp và quá trình hoạt động xe cơ giới. Ngoài ra, không khí bị ô nhiễm còn do bụi bặm từ hoạt động đi lại, xây dựng từ các công trường, khu đô thị.

Ô nhiễm không khí ở Hà Nội hay TP. HCM là điều chắc ai cũng biết. Nhất là ở Hà Nội, chỉ số ô nhiễm không khí đã lên tới mức nguy hại khi xuất hiện bụi mịn nhìn như sương mù.

Đặc biệt, các hoạt động khai thác và sử dụng than đá, dầu mỏ, khí đốt cũng là một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí....

Hình ảnh ô nhiễm không khí ở thành phố lớn

3. Ô nhiễm nguồn nước

Nước là tài nguyên vô cùng quý giá, là yếu tố quyết định cho sự tồn tại của con người và các sinh vật sống trên trái đất. Nhiều công trình nghiên cứu kho học đã cho thấy "con người có thể sống tới 90 ngày không cần ăn khi được cung cấp đầy đủ nước uống". Vì thế, nước có vai trò vô cùng quan trọng tới đời sống của con người.

Ô nhiễm môi trường nước là hiện tượng các chất lạ ở thể lỏng hoặc rắn làm cho nguồn nước bị biến đổi, trở lên độc hại với con người và sinh vật. Nước bị ô nhiễm là do sự phú dưỡng xảy ra ở các khu vực nước ngọt và ven biển.

Ô nhiễm nguồn nước do rác thải - Ảnh minh họa

Ngoài ra, các hoạt động về nông nghiệp như: các loại phân bóng hóa học, thuốc trừ sâu dư thừa trên đồng ruộng, mương máng cũng làm nước bị nhiễm bẩn. Nếu trong thời gian dài ,chúng còn ngấm xuống lòng đất, xuống mạch nước ngầm và ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe con người.

Và đây cũng là nguyên nhân chính gây ra hiện tượng thủy triều đỏ và hiện tượng sa mạc hóa biển - đã gây ô nhiễm nặng nề, làm chết hàng vạn sinh vật sống trong nước

Để hiểu hơn về ô nhiễm nguồn nước, bạn có thể xem bài viết: Ô nhiễm nguồn nước là gì? Nguyên nhân, hậu quả & cách khắc phụ

4. Các loại ô nhiễm môi trường khác

- Ô nhiễm tiếng ồn: Là ô nhiễm do tiếng ồn trên đường, tiếng ồn từ các động cơ công nghiệp, tiếng ồn máy bay,... Nói chung là do tiếng ồn lớn.

- Ô nhiễm ánh sáng: là hiện tượng con người sử dụng ánh sáng quá lãng phí gây ảnh hưởng tới môi trường và sự phát triển của động thực vật

- Ô nhiễm sóng: Các loại sóng như: điện thoại, tivi,... tồn tại dưới mật độ lớn làm ảnh hưởng tới não bộ cũng như cơ thể con người.

- Ô nhiễm phóng xạ: Ô nhiễm phóng xạ vô cùng nguy hiểm, nó xuất phát từ các nhà máy sản xuất điện hạt nhân, nghiên cứu vũ khí hạt nhân,...

- Ô nhiễm thị giác: Là những ảnh hưởng tới thị giác của con người như: các đường điện trên cao, biển quảng cáo trên cao tốc, mảnh vụn không gian,...

- vân... vân

Hình ảnh ô nhiễm tiếng ồn - Ảnh minh họa

Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường

Hiện nay, nguyên nhân gây ra ô nhiễm môi trường chủ yếu đến từ các hoạt động sinh hoạt và sản xuất của con người. Ngoài ra, còn có một phần nhỏ tác động từ các yếu tố tự nhiên. Cụ thể, có 5 nguyên nhân gây ra ô nhiễm môi trường như sau:

1. Do hoạt động công nghiệp

Công nghiệp hóa - hiện đại hóa giúp kinh tế, đời sống con người được đầy đủ, ấm lo và góp phần giải quyết việc làm cho rất nhiều lao động. Tuy nhiên, đi cùng với việc phát triển kinh tế thì các ngành công nghiệp cũng là những nguồn phát sinh rất nhiều rác thải, khí thải, nước thải.. gây nên tình trạng ô nhiễm môi trường.

Nguyên nhân là do quá trình đốt các nhiên liệu như: than, dầu, khí đốt tạo ra CO, CO2. SO2, khói bụi.. gây ô nhiễm không khí. Cùng với đó, nước thải công nghiệp chứa nhiều các chất ô nhiễm như: kim loại nặng, chất hữu cơ hòa tan, Asen, Mangan.. cũng là nguyên nhân chính gây ra tình trạng ô nhiễm nguồn nước.

Ngoài ra, ô nhiễm môi trường còn đến từ các nhà máy hóa chất, đốt than nhà máy điện, nhà máy lọc dầu, hóa dầu và các chất thải hạt nhân, lò đốt, nhà máy PVC, sản xuất kim loại, nhà máy nhựa và kim loại nặng khác.

Ô nhiễm môi trường do hoạt động công nghiệp

2. Hoạt động sản xuất nông nghiệp

Các chất thải từ phân, nước tiểu gia súc, phân bón cây trồng.. thường không được người dân thu gom và xử lý. Do đó, các chất này có thể là tác nhân gây ô nhiễm nước mặt và nước ngầm.

Đặc biệt, hóa chất từ các loại thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật khi phun vào cây trồng với số lượng lớn không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe người dân mà còn tồn đọng trong đất có thể gây ra tình trạng thoái hóa và ô nhiễm môi trường đất.

Ngoài ra, các hoạt động từ trang trại chăn nuôi bò sữa, lợn, gia cầm,... cũng khiến môi trường bị ô nhiễm

Ô nhiễm môi trường do hoạt động sản xuất nông nghiệp - phun thuốc trừ sâu, diệt cỏ

3. Khói bụi từ các phương tiện giao thông

Tại các thành phố lớn tập trung đông dân cư thường xảy ra tình trạng khói bụi bat mù mịt ở nơi có các khu công nghiệp và mật độ xe cộ đông đúc. Điển hình là tình trạng ô nhiễm không khí do bụi mịn ở thành phố Hà Nội hiên nay.

Theo các kết quả nghiên cứu cho thấy: Quá trình đốt nhiên liệu động cơ sinh ra các chất khí: CO, CO2, SO2, CH4.. Các chất khí này cùng khói bụi gây ô nhiễm không khí vào những tháng ít mưa có tính axit rất cao và gây ra nhiều ảnh hưởng xấu trực tiếp đến sức khỏe con người.

Ví dụ: TRung Quốc, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Nga và Ấn Độ là những nước dẫn đầu thế giới về ô nhiễm không khí do phương tiện giao thông.

Khí thải từ phương tiện giao thông xả thải ra môi trường - Ảnh minh họa

4. Chất thải sinh hoạt 

Các hoạt động sinh hoạt hàng ngày của con người thải ra một lượng nước thải rất lớn. Trong nước thải sinh hoạt thường chứa các chất khó phân hủy như: dầu mỡ, chất rắn, vi khuẩn chưa được xử lý mà được thải trực tiếp ra ao, hồ, sông, suối... Khi đó, các chất ô nhiễm này sẽ hòa vào nguồn nước mặt và gây ra tình trạng ô nhiễm nguồn nước.

Ngoài ra, mùi hôi thối từ rác thải khi bốc lên không khí cũng sẽ khiến môi trường không khí bị ô nhiễm và gây ra những ảnh hưởng xấu đến hệ hô hấp của người và các động vật sống.

Ô nhiễm môi trường từ rác thải sinh hoạt - Ảnh minh họa

5. Do các yếu tố tự nhiên

Một số các tác động từ tự nhiên có thể gây ra ô nhiễm môi trường có thể kể đến như:

• Sạt lở đất đồi núi, đất bờ sông cuốn vào dòng nước có thể làm giảm chất lượng của nước

• Khói bụi từ quá trình phun trào của núi lửa theo nước mưa rơi xuống

• Ô nhiễm môi trường nước do sự hòa tan nhiều chất muối khoáng có nồng độ quá cao, trong đó có chất gây ung thư như Asen, Fluor và các chất kim loại nặng…

• Sự phân hủy xác các sinh vật sống thành chất hữu cơ bị ngấm xuống đất, lâu dần ngấm tới mạch nước ngầm, hoặc xác chết các sinh vật trôi nổi cũng khiến nguồn nước bị ô nhiễm trực tiếp. 

Ô nhiễm không khí do hoạt động của núi lửa - Ảnh minh họa

Những hậu quả của ô nhiễm môi trường

1. Đối với con người

1.1. Hậu quả của ô nhiễm không khí

Ô nhiễm không khí có thể giết chất nhiều sinh vật bao gồm cả con người. Nó ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của con người khi trực tiếp hít phải những khí thải từ các nhà máy, phương tiện giao thông hay khói bụi từ các công trình xây dựng.

Ngoài ra, ô nhiễm không khí còn khiến cho sức đề kháng, khả năng miễn dịch của con người bị giảm xuống, đặc biệt là người cao tuổi, phụ nữ có thai và các em nhỏ hay bị chóng mặt, đau đầu,...

Hơn thế nữa, không khí bị ô nhiễm sẽ dẫn đến tình trạng biến đổi khí hậu làm cho nhiệt độ tăng giảm đột ngột. Khi điều này xảy ra, nhẹ thì gây ra tình trạng căng thẳng, stress,... nặng thì khiến đột quỵ nhiệt, chuột rút...

Để hiểu chi tiết về những ảnh hưởng của ô nhiễm không khí tới con người, các bạn có thể xem tại đây

Hậu quả của ô nhiễm môi trường không khí với sức khỏe con người

1.2. Hậu quả của ô nhiễm nguồn nước

Ô nhiễm nguồn nước cũng là một trong những dạng ô nhiễm môi trường rất nguy hiểm vì cơ thể con người phần lớn là nước. Nếu thiếu nước hoặc nước bị ô nhiễm sẽ khiến sức khỏe của con người vô cùng nguy hiểm.

Ngoài ra, nếu ăn phải động, thực vật được nuôi trong môi trường bị ô nhiễm hoặc tiếp xúc với nguồn nước bị ô nhiễm trong khoản thời gian dài sẽ gây ra những tác hại cực kì nghiêm trọng cho sức khỏe như mắc những bệnh: tiêu chảy, dịch tả, viêm gan, viêm não,...

1.3. Hậu quả của ô nhiễm môi trường đất

Tuy tác hại của ô nhiễm môi trường đất không biểu hiện ra bên ngoài nhưng nó lại theo thời gian làm con người ngày càng suy yếu, dễ mắc phải những loại bệnh hiểm nghèo.

Nước thải từ các nhà máy xả trực tiếp ra sông suối không chỉ gây ô nhiễm môi trường nước mà còn làm cho lòng đất cũng bị ô nhiễm theo. Thậm chí, nếu đất bị ô nhiễm trong thời gian dài mà không có biện pháp xử lý còn có thể gây ô nhiễm mạch nước ngầm.

Ô nhiễm môi trường đất sẽ khiến cây trồng bị chết gây thiệt hại đến nền kinh tế và việc phát triển nông nghiệp. Ngoài ra, khi thiếu hụt cây xanh sẽ khiến các khu sinh thái bị phá hủy và kéo theo đó là tình trạng ô nhiễm không khí.

2. Đối với đời sống kinh tế - xã hội

• Ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế do bệnh tật, nông, thủy sản kém chất lượng hoặc nhiễm độc nên không thể tiêu thụ, xuất khẩu sang các nước khác được.

• Ô nhiễm môi trường cũng là nguyên nhân làm cản trở ngành du lịch phát triển.

• Chi phí xử lý các vấn đề ô nhiễm môi trường không hề nhỏ, ảnh hưởng lớn đến ngân sách quốc gia.

Biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường 

Ô nhiễm môi trường luôn là vấn đề nhức nhối trên toàn thế giới và rất khó để có thể đưa ra một phương án khắc phục cụ thể nào. Tuy nhiên, chúng ta có thể áp dụng một số cách dưới đây để hạn chế vấn đề này:

- Nâng cao ý thức của người dân, tuyên truyền vứt rác đúng nơi quy định, không xả rác lung tung

- Hạn chế sử dụng chất tẩy rửa để ngừa tắc cống thoát nước

- Hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo vệ và chống ô nhiễm môi trường

- Xây dựng hệ thống quản lý môi trường theo tiêu chuẩn quốc tế

- Thường xuyên thanh tra, kiểm tra, giám sát quy trình xử lý nước thải, rác thải ở các khu công nghiệp

- Nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ đối với đội ngũ phụ trách công tác môi trường

Hoạt động nhặt rác dưới suối - bảo vệ môi trường

- Đầu tư, trang bị các phương tiện kỹ thuật hiện đại

- Trồng cây, gây rừng

- Chôn lấp và đốt rác thải một cách khoa học

- Sử dụng năng lượng thân thiện với môi trường như: năng lượng gió, mặt trời

- Tái chế rác thải

- Phòng chóng ô nhiễm

- Sử dụng những sản phẩm hữu cơ

- Sử dụng điện hợp lý

- Hạn chế sử dụng túi nilon

Hy vọng, với những thông tin mà chúng tôi vừa cung cấp sẽ giúp bạn hiểu hơn về ô nhiễm môi trường là gì và biết được các loại hình ô nhiễm môi trường hiện nay cũng như các biên pháp để giảm thiểu tình trạng này.

Hãy chung tay bảo vệ môi trường để có một môi trường sống trong lành, sạch sẽ để nâng cao chất lượng cuộc sống nhé!